2020 Hekwerk Janskerkhof Mijdrecht

Janskerkplein 1, Mijdrecht

►► Klik op de foto’s voor een vergroting.

De laatste decennia raakte het zicht op de kerk, het kerkplein en het kerkhof verloren door allerlei bouwwerken. Maar na de verbouwing van winkelcentrum De Lindeboom is de kerk en de begraafplaats weer prominent in beeld. Daarom is er een nieuw hekwerk omheen geplaatst met het thema de ‘Ark van Noach’, een verhaal uit de Bijbel.

In het verhaal wordt verteld dat het leven op aarde gered moest worden van de zondvloed. Daarom ging, van alle levende wezens op aarde, één paar aan boord van de Ark. Toen de zondvloed voorbij was verscheen er een regenboog.  Maar Noach wilde meer zekerheid en stuurde een duif op verkenning. Toen deze terug kwam met een takje in de bek, wist hij zeker dat het land weer droog was gevallen, het gewone leven weer kon aanvangen. Het is een verhaal van hoop en toekomst.

Opmerking: op het Janskerkhof ligt Koop Peters begraven die gefusilleerd werd door Duitse bezetter op 6 september 1944. Het graf ligt in de omgeving van de panelen ‘walvis’ en ‘zwerm bijen’. 

De onderstaande beschrijving is een bewerking van teksten in het boekje ‘Beeldspraak’, uitgave van Protestantse Gemeente Mijdrecht, september 20200, Erick Versloot/Ineke Bams. 

 

Panelen 1 en 2: Twee mussen en zwaluwen.

Het dichtst bij de kerk zie je hen, vliegensvlug. Ze vliegen bijna in en uit. De goede verstaander zal een verwijzing herkennen naar Psalm 84 waarin de psalmist bij aankomst bij de tempel in Jeruzalem een mus en een zwaluw ziet nestelen bij de altaren. De zwaluw staat bekend als een mensenvriend – hij nestelt bij voorkeur onder het dak bij mensen.

Paneel 3: de haan

De haan roept ons op om op te staan! Hij speurt naar het licht en kraait victorie als het licht overwint!  De haan is ook een teken van waakzaamheid. Mogelijk zijn dit de redenen dat hij traditioneel op de kerktoren staat.
Veel mensen brengen de haan ook in verband met de verloochening van Petrus. Petrus had tegen Jezus gezegd dat hij zijn leven wel voor Hem wilde geven. Jezus echter antwoordde met: “Eer de haan gekraaid zal hebben, zult gij Mij driemaal verloochenen”.

Panelen 4 en 7: een lam

Het lam staat twee keer afgebeeld op het hekwerk. Want tenslotte is het Lam Gods hét symbool van de gemeente Mijdrecht. Het Lam Gods verwijst naar een uitspraak van Johannes de Doper die van zich afwijst naar Jezus met de legendarische woorden: “zie het lam Gods dat de zonden der wereld weg neemt“ (Johannes 1: 29).

Panelen 5 en 7:  naambord kerkhof.

Panelen 6: symbolen op de ingangspoorten

Op de panelen op de poorten staat de X voor de Griekse ‘Ch’  en de P voor de Griekse ‘R’: samen is dat CHR, de afkorting van Christus.

De Alpha en de Omega verwijzen naar laatste bladzijde van de Bijbel, daar staat dat Jezus spreekt tot Johannes: “Ik ben de Alpha en de Omega, de eerste en de laatste, het begin en het einde” (Openbaring 22:13). Opmerking: Alfa en Omega zijn de eerste en de laatste letter van het klassieke Griekse alfabet. 

Paneel 8: een geit

De geit staat schouder aan schouder met het lam (panelen 4 en 7). Beiden zijn symbolen voor een offerdier.

Paneel 9: een leeuw

Naast de bijen is de leeuw afgebeeld en dat is niet toevallig. De leeuw en de bijen naast elkaar roept een associatie op met Simson. Als hij een leeuw doodt, dan maken bijen een honingraat in het karkas van de leeuw. Een betekenisvol beeld voor een begraafplaats waar zelfs de dood nieuw leven in zich draagt. In de profetie wordt de leeuw, de koning der dieren, verbonden met de komende Messias. Jezus is herkend als de leeuw van Juda.  Daarnaast is de leeuw ook het symbool van de evangelist Markus (mogelijke verklaring is dat hij zijn evangelie begint in de woestijn).

Paneel 10: een zwerm bijen

Om te overleven moeten er ook bijen aan boord van de Ark van Noach zijn geweest.
Bijen brengen honing bijeen. Het goede leven, het beloofde land, wordt in de Bijbel getypeerd door de uitdrukking: een land van melk en honing. Bijen staan bekend om hun ijver en samenwerking. Zij vormen de spiegel van onze samenleving in het klein. Door hun arbeid brengen ze stuifmeel over en bevruchten planten en bomen die ons weer vruchten geven. Zo zijn bijen een essentieel onderdeel van onze voedselvoorziening. Zij maken leven mogelijk!

Paneel 11: een walvis

Nog zo’n verhaal dat bijna iedereen kent: het verhaal van Jona in de walvis. Jona, duif betekent zijn naam, is de weg kwijtgeraakt. Hij is geroepen om een volk tot inkeer te roepen, maar maakt zelf rechtsomkeert. Dan wordt hij overboord gegooid door de bemanning in een storm en zinkt in de diepste diepte. Daar verblijft hij volgens het Bijbelboek Jona drie dagen in de buik van de walvis. Ten derde dage wordt hij uitgespuwd en vertelt hij zijn boodschap van inkeer, omkeer en hoop. Dit verhaal is een voorafschaduwing van de opstanding van Jezus. Een opstandingsverhaal dus met een dubbele bodem.

Panelen 12 en 13: een os en een ezel

De os en de ezel
Op de hoek tussen kerkplein en dorpsplein staan de os en de ezel. We kennen hen van de kerststal die in de 12e eeuw door Franciscus van Assisi werd geïntroduceerd. Met Kerstmis vieren we het feest van het nieuwe begin en het licht. De os en de ezel staan vooraan bij de voederbak (kribbe).

De os en de ezel verwijzen naar Jesaja 1:3: “Een os herkent zijn meester, een ezel kent zijn voederbak”. De os en de ezel staan in het Jiddisch / Hebreeuws voor schorriemorrie. Dáárvoor is Jezus gekomen. God maakt een nieuw begin. En de os en de ezel zijn de eerste getuigen. Lastdieren dus als eerste getuigen. Het is dus ook niet toevallig dat het jong van een ezel Jezus mag dragen als hij als koning wordt onthaald bij zijn intocht in Jeruzalem (Palmzondag).

Er zijn meer bijbelteksten over ossen en runderen. Zo staat er in Spreuken 14:4: “Als er geen runderen zijn, blijft de voederbak (kribbe) leeg”. En denk aan Job 39:9: “Zou de os u dienstbaar willen zijn, willen overnachten bij uw kribbe?”
Bij de ezel kun je denken aan het arme dier uit Numeri 22:21-35 dat door profeet Bileam wordt afgeranseld als hij stil blijft staan voor de engel, vervolgens spreekt en zo Bileam de ogen opent.

De os (rund, koe) is, met de geit en het schaap, het oudste landbouwhuisdier. Door de tijden heen is het dier belangrijk voor het bewerken van het land, de melk, het vlees en de huid. Beroemd en spreekwoordelijk zijn de vette en de magere koeien in de droom van de Farao; als teken voor de rijke en arme jaren (Genesis 41: 17-32). In de Bijbel wordt er expliciet partij voor dit dier gekozen: “Een dorsende os zult gij niet muilbanden” (Deuteronomium 25: 4).

Paneel 14: een mannetje en een vrouwtje pauw

Net zoals de slang staat de pauw voor opstandingskracht. Zo trots als een pauw met koninklijk blauw zijn veren tooit – zo staat hij in de christelijke traditie voor de opstanding.
In het hekwerk is een paartje afgebeeld: de man en de vrouw. Vogels spelen in het algemeen een belangrijke rol in de symboliek van de opstanding. Want bij elk ei zien we iets van de levenskracht van de Schepper terug. Zoals het nieuwe leven zijn weg vindt door een harde schaal, zo breekt het nieuwe leven door. Het stenen graf kon de opstandingskracht van Jezus niet tegenhouden.

Paneel 15: twee slangen

En dan zien we daar het wellicht meest omstreden dier: de slang. Wat doet die op de muur van een kerkhof? Goed om daar je hoofd over te breken.
De slang verwijst naar het verloren paradijs, het begin van onze sterfelijkheid. De slang met zijn sluwe gang door het stof en gespleten tong staat ook symbool voor het kwaad. De duivel, diabolos in het Grieks, letterlijk tweewigger, staat model voor het kwaad dat verdeeldheid zaait. Tegelijk is de slang ook opgenomen in de rij met dieren die naar oudchristelijke symboliek staan voor de opstanding. Een slang legt immers ook eieren én vervelt waardoor het leven vernieuwd wordt. Ook de slang staat dus symbool voor een nieuw begin!

Paneel 16: twee vlinders

Naast de raaf zijn daar de vlinders. Vliegensvlug in al hun schoonheid staan zij symbool voor vergankelijkheid. Al in oudchristelijke symboliek staat de vlinder vooral voor de opstanding.
Zoals een rups zich ontpopt tot een prachtige vlinder, zo zal ons vernederd lichaam gelijk gemaakt worden aan het verheerlijkt lichaam van de Heer, schrijft de apostel Paulus in 1 Korintiërs 15.

Paneel 17: een raaf

Links naast de Ark vliegt de raaf. Noach liet deze als eerste op verkenning uitvliegen.

De raaf wordt algemeen gezien als een bode van de dood. Raven zijn aaseters en kunnen als de beste overleven. De raaf is dan ook de eerste bode die zoekt naar een nieuw begin.
Die vogel doet ook denken aan het prachtige Bijbelgedeelte over Elia die in de woestijn met brood gevoed wordt door de raven (1 Koningen 17). Oreb (‘hij die zwart is’) heet de raaf in het Hebreeuws.
Raven spelen een belangrijke rol in de bestrijding van sprinkhaanplagen toen en nu. Het zijn intelligente alleseters. En raven blijven hun partner levenslang trouw.

Paneel 18 en de Ark van Noach

De Ark en de regenboog
Een verhaal dat bijna iedereen wel kent, is het verhaal van de Ark van Noach. In de Bijbel is dit verhaal te vinden in Genesis, hoofdstuk 6 tot en met 9.

De Ark is alom bekend als symbool van redding.  Noach en zijn familie en de dieren varen mee. De naam Noach betekent troost. Dit is dan ook een verhaal van doodgaan en opstaan, van afscheid en nieuw begin, van ondergang en toekomst.

De regenboog verscheen toen de regen ophield en de zon het weer overnam.

Bij het verhaal van de Ark horen onlosmakelijk de raaf en de duif. Symbolen van liefde en trouw. Zij zijn dan ook links en rechts van de Ark afgebeeld. De dieren die verder naast de raaf zijn afgebeeld zien we veelal twee aan twee. Natuurlijk, zoals het in het verhaal van de Ark staat beschreven.

Voor de Bijbeltekst, klik:  Genesis 8: 1-22

Geloof, hoop en liefde
Een kruis, een anker en een hart: de algemene symbolen voor geloof, hoop en liefde. Dat is als een getuigenis geschreven op het kerkhof: “Ons blijven geloof, hoop en liefde, deze drie, maar de grootste daarvan is de liefde” (1 Korintiërs 13: 13). Het kruis staat voor Jezus die uit uiterste liefde zijn leven heeft gegeven; de kern van het christelijk geloof.
Het hart is hier weergegeven als een hartslag. Het hart wordt vanouds gezien als het centrum van ons bestaan., daar klopt het hart – van de liefde.

Paneel 19: een duif

Rechts van de Ark vliegt de duif. De duif is de tweede bode die door Noach wordt uitgezonden. Ze keert terug met een olijftak in haar bek: het teken dat de aarde weer is drooggevallen. Daarmee is de duif het teken van hoop geworden, vrede, bode van de nieuwe tijd.

Kunstenaar/ontwerpers
naam	Gerard Verwer: Ark van Noach en regenboog Erik de Ruiter: fauna afbeeldingen en symbolen In samenspraak met de andere betrokken gemeenteleden.
object
titel	Hekwerk Janskerkhof
bijnaam
onthulling / ingebruikneming	12-09-2020
budget / begroting / kosten
formaat	Paneel formaten: 710b x 460h en 530b x 460h.
technieken	Metaalbewerking, lassen, verfspuitwerk.
materialen	Staalprofielen, -plaat.
uitvoering	Walraven International, vestiging in Tsjechië.
omschrijving	Het hekwerk om het kerkhof verbeeldt het thema “De Ark van Noach’. Uitsparingen in de meeste panelen laten levende wezens zien die tijdens de zondvloed gered moesten worden. Op urnenmuur (parkeerplaatszijde) is de Ark van Noach en de regenboog afgebeeld. Daaronder een paneel met de symbolen voor “geloof, hoop en liefde”.
locatie
soort locatie	Kerkhof
adres	Janskerkplein 1
plaats	Mijdrecht
opdrachtgever/opdracht
opdrachtgever	Protestantse Gemeente Mijdrecht
soort opdrachtgever	Geloofsgemeenschap.
soort opdracht	Kunstopdracht kerkelijke overheid.

In de media

Klik op de afbeeldingen om naar de krant te gaan.