Kaart van Groot Wilnis-Vinkeveen versie 20 juli 2018, bron Gebiedscommissie Utrecht-West – www.utrecht-west.com. Klik op de afbeelding voor een vergroting, daarna evt. nog een keer voor verdere vergroting.
De damhekken staan in het gebied van Groot Wilnis-Vinkeveen, in de gemeenten De Ronde Venen en de Stichtse Vecht, aan de volgende wegen/kaden:
Bosdijk, Demmeriksekade, Donkereind, Gagelweg (hier begon het in 2012), Geerkade, Korenmolenweg, Oudhuijzerweg, Oukoop, Portehgen, Ter Aase Zuwe, Uitweg, Veenkade en Wilnisse Zuwe.
In het gebied liggen o.a. de wandelroutes Geerroute, de Bijleveldroute, Demmerikroute, Spoordijkroute en het Bellopad (damhekken langs de Demmeriksekade)
Onlangs zijn er ook twee hekken langs de Bovendijk geplaatst (niet op de kaart).
Eén van de honderdvijftig dam- en erfhekken in de Polder Groot Wilnis – Vinkeveen, in alle glorie. Het hek heeft ongeveer de breedte van de dam in de sloot. De zijstukken (wieken genoemd) moeten voorkomen dat het vee om het hek heen kan lopen. Dit hek staat aan de Korenmolenweg, nabij de T-splitsing met de Gagelweg
Damhekken project Gagelweg 2012, het begin.
Damhekken
Hekken horen bij het landschap. Zo ook in het open veenweidelandschap van noordwest Utrecht. In de loop der jaren zijn hier verschillende soorten damhekken verschenen. Oorspronkelijk werden de hekken gemaakt door de lokale timmerman. Damhekken worden soms geflankeerd door bomen die met hun wortels het damhek op z’n plaats houdt. ’s Winters gingen niet alleen het vee maar ook de hekken mee naar binnen om hersteld te worden. Al het hout wat voorhanden was werd hiervoor gebruikt. Maar ook soms met een oud beddenspiraal.
Later in de tijd kwamen er ook standaard gegalvaniseerd stalen damhekken.
Volgens sommigen een verrommeling van het landschap, maar voor de boer was het gewoon een zaak van economie en gezond verstand.
Nieuwe karakteristieke streekeigen damhekken
Biologische veenweide-boer Joost Samsom, wonende aan de Gagelweg, kwam met het idee om nieuwe damhekken te laten ontwerpen voor de streek, inclusief toegangshekken tot het boerenerf (meestal dubbel uitgevoerd). Hiervoor heeft Samsom samenwerking gezocht met oud-burgemeester van Wilnis en De Ronde Venen, Dick Boogaard. Het ‘Landschap Erfgoed Utrecht’ en Centrum voor Beeldende Kunst Utrecht (CBKU) heeft het initiatief van Samson tot een projectplan omgevormd.
Het project bestond uit twee fasen: 2012 (pilotproject Gagelweg) en 2016-2018 (geheel Groot Wilnis-Vinkeveen) en is opgenomen in het gebiedsconvenant Groot-Wilnis Vinkeveen 2010-2020. Het convenant is gesloten tussen overheden en maatschappelijke partijen die betrokken zijn bij Groot Wilnis – Vinkeveen, en is het resultaat van een intensieve samenwerking van agrariërs met andere lokale belanghebbenden. Vertegenwoordigers van de partijen brachten specifieke kennis van het gebied in en verwoordden de lokale gevoelens.
De Provincie Utrecht heeft een aanzienlijke bijdrage aan het hekkenproject verleend vanuit de Uitvoeringsverordening Agenda Vitaal Platteland. En dat daarnaast sponsoren ‘Johnson Wax, Stichting Ronde Venen Fonds en Rabobank Dichtbijfonds’ hebben bijgedragen.
Een scharnier
De sluiting
Het ontwerp moest goed in het landschap passen en een nieuw cultuurhistorisch, streekeigen element vormen. De ontwerper René Knip ontwierp een uniek hekwerk voorzien van de naam van het achtergelegen land. Hij combineerde op een fraaie manier de traditionele houten damhekvorm met modern staal van het naambord, hang- en sluitwerk en verstevigingsribben. Zie foto’s.
Hek het VIERDE KAMP – het vierde weiland vanaf de boerderij. In het ontwerp van René Knip komen oud en nieuw samen: de traditionele stoere, robuuste vorm in hout in combinatie met het staal van scharnieren, sluiting en verstevigingsribben. Een ander mooi accent is het naambord en het moderne lettertype, ook van René Knip.
Samsom: “Dit hek is ontwikkeld voor Vinkeveen en de rest van De Venen, het moet uniek worden voor deze streek. Deze weg leent zich voor uniforme hekwerken, de diversiteit moet je zoeken in de unieke namen van de percelen die op de hekwerken komen zoals ‘EGYPTE’ en ‘LOOPLAND’. De naam “EGYPTE” valt op voor deze omgeving. Het is de naam van een stuk land dat vroeger ver van de boerderij lag, die toen, voor de ruilverkaveling van de zestiger/zeventiger jaren van de vorige eeuw, gelegen was aan de Oudhuizerweg. Samson Jr zei het zo: “Het was een klere eind varen, wel tot Egypte”. Hierbij is het goed te weten dat vroeger al het transport in het veenweidegebied varend werd gedaan. De twee hoge viaducten in de N212 ten noorden en ten zuiden van de rotonde Gagelweg-Bovendijk laten dit nog zien. Ze zijn zo hoog om geladen vaarboten, met gras, hooi of koeien, onder de weg door te kunnen laten varen. Het noordelijke hoge viaduct wordt nu benut als fietstunnel ten behoeven van fietsers tussen Gagelweg en de Wilnisse Zuwe.
De naam KERKELAND zou afkomstig kunnen zijn van een boer die het land, na zijn overlijden, aan de kerk had nagelaten.
De naam JAAGPAD BIJLEVELD heeft een historische reden. De Bijleveld was een middeleeuwse vaarweg tussen Utrecht en Amsterdam waarlangs een jaagpad liep. Meer informatie over de Bijleveld zie bij: 2015, Landmark Nessersluis, Lars Bouwman
In het voorjaar van 2012 zijn de buurtbewoners van de Gagelweg samen aan de slag gegaan om de dam- en erfhekken in elkaar te zetten. Zo’n veertig in getal. Binnen een week was de klus klaar. Samson: “Wellicht kan het ook wat opleveren voor recreatie in deze streek. Er is nu echt iets om te gaan bekijken.”.
(Geraadpleegde bronnen: Landschap Erfgoed Utrecht, Woerden Dichtbij)
René Knip is vooral bekend van zijn ontwerpen van lettertypen. Zo is het lettertype op de affiches van het Concertgebouw Amsterdam ook van hem.
Langs de Gagelweg
Silhouet van het damhek “De Wetering”. Vergelijk met tekening onder.
Tekening waarop alle onderdelen van een damhek goed te zien zijn. Boven: het samengestelde damhek. Midden: de stalen onderdelen: het naambord, de verstevigingsribben en het hang- en sluitwerk. Onder: de eikenhouten onderdelen. Bron: tekening uit de toelichting van de subsidieregeling voorjaar 2106..
‘Damhek Boogaard’ in het 50-dingenboek
De pagina “Boerderij bezoeken” uit het 50-dingen boekje
Klik op de afbeelding voor een vergroting
Het boek 50-dingen in de natuur die-je-gedaan-moet-hebben-voor-je-twaalfde wordt elk jaar uitgereikt aan leerlingen van groep 3 van de basisscholen in de gemeente De Ronde Venen. Een boerderij bezoeken is één van de 50 activiteiten. In de tweede druk van dit boek is op pagina 35 (afbeelding) een tekening te vinden van het damhek Boogaard. Dit is gedaan omdat oud-burgemeester Boogaard ook de initiatiefnemer is van dit 50-dingenboek in 2015-2016.
Een schermafdruk van de film die werd getoond tijdens de boekpresentatie van de tweede druk, 22 januari 2020 in het NME-centrum De Woudreus, Wilnis.
Damhekkenproject Groot Wilnis-Vinkeveen 2016-2018, het vervolg
Het gebied van de Groot Wilnis-Vinkeveen waarvoor het Damhekken programma 2016-2018 geldt.Programmabureau Utrecht-West geeft het damhekkenproject van 2012 een vervolg. Het is voor veehouders mogelijk om de karakteristieke en streekeigen damhekken aan te schaffen met als inzet hun eigen arbeid: het zelf in elkaar zetten van de hekken en ze te plaatsen. De damhekken zijn er in drie breedtes: 300b, 350b of 400b. Inmiddels (september 2018) komt het plan uit op ruim 150 damhekken, een geweldig succes dus.
Een handzame uitgave van de Gebiedscommissie Utrecht-West – www.utrecht-west.com. van de kaart en de namen van de damhekken. Handig om wandelend of fietsend bij je te hebben. De kaartzijde is helemaal bovenaan op deze webpagina te zien en de naamzijde hierna.
De ontwerpster van de kaart, Martha Lauria, op de dag van de onthulling 12 september 2018.
Damhekkenoverzicht (versie 20 juli 2018), bron Gebiedscommissie Utrecht-West, www.utrecht-west.com. Klik op de afbeelding voor een vergroting, daarna evt. nog een keer voor verdere vergroting.
Uit het overzicht, hier de namen langs de Gagelweg (42 hekken)
Opmerking HB: In de uitgave is niet genoemd: BIO DENNY aan de Gagelweg. Helemaal onderaan ziet u een tabel met de stand van zaken van medio 2018.
4e kamp over de weg (17) Vierde weiland ten opzichte van de boerderij aan de overkant
Barreveld (4) Naam vorige eigenaar
Begin van de wereld (10) Deze piek vormde een nieuw begin voor de familie
Bietenland (34) Hier zijn 30 jaar geleden als experiment voederbieten geteeld
Bij Jenny (6) Oversteekplaats voor vee bij lieve buurvrouw Jenny
Bio Denny – tegenover Dubbele weer (7) wordt niet vermeld in het overzicht van de Gebiedscommissie Utrecht-West
Jaagpad Bijleveld (28) Bestaande wandelroute, verlengstuk van het Jaagpad
Bijleveld (30) Was vroeger een belangrijke vaarverbinding van de Rijn naar Amsterdam
Boskamp (12) Land met klein geriefhoutbosje
Bredeweer (5) Weer is synoniem voor weiland
Buitenste kamp (37) Lag het verst van boerderij
De lange helft (32) Weiland heeft naast de greppel een korte en een lange helft
De Oversteek (14) Oversteekplaats voor koeien
Dubbele weer (7) Vroeger twee percelen: Hooilandsweer en Weilandsweer. Nieuwe naam na demping van tussenliggende stoot
Eerste kamp (35) Eerste land naast boerderij
Egypte (19) Niemand weet precies waarom, maar ai sinds generaties heet dit weiland zo
Familieakker (22) Naam van een van de !egakkers in Natuurreservaat Gagelgebied
Gagelstuk (21) Weiland naast de Gagel
Gagelzicht (2) Naam van de boerderij
Haverstuk (8) Hier werd haver verbouwd
Hobbelland (15) Land was ongelijk door droogte
Kerkenland (31) Was eigendom van kerk Wilnis
Korenland (18) Vroeger was hier een korenveld
Land van Wijne (42) Naam vorige eigenaar
Loopland (3) Vroeger lag er een smal looppad tussen Portengen en Donkereind
Luctor et Emergo (26) Zeeuwse spreuk “Ik worstel en kom boven” is de naam van het boerderij
Molenstuk (33) 50 jaar geleden stond hier een windmolentje om de sloot op peil te houden
Nicoland (9) Het land ligt tegenover boerden waar twee generaties Nico woonden
Nieuw land (41) Het laatst gekochte weiland
Opgespoten kamp (39) Het land is opgespoten
Oude buitenste kamp 40) Het weiland lag vroeger het verste weg van de boerderij
Oude kerkenland (36) Weiland was eigendom van de kerk in Wilnis
Oude maaistuk 20) Moet eigenlijk “Oude maïstuk” heten omdat hier maïs werd verbouwd
Overkantje (11) Smal iand tegenover boerderij
Plankenland (1) Zonder het hek te openen kon je met de fiets via een plank over de sloot
Schapenakker (23) Er lopen hier vaak schapen
Schurenkamp (29) Hier stond in de tijd van de turf winning een schuurtje om de turf te drogen
Stuk van de Bijleveld 27) Land langs de Bijleveid
Stuk van de boom (24) Hier heeft zeker 40 jaar een een eenzame knotwilg gestaan
Stuk voor Jaap ( 25) Weiland tiqt precies tegenover buurman Jaap
’t Spant (13) Naam boerderij: er stonden vroeger mooie houten spanten in het weiland
Vierde kamp (38) Vierde weiland vanaf de boerderij
Zijstuk (16) Land naast de boerderij
Nieuw: langs de Bovendijk, Wilnis (2020)
OPA’S WEILAND
HANEN WEI
Onlangs zijn er ook twee hekken aan het fietspad langs de Bovendijk geplaatst (links van huisnummer 18 – (Bedrijf H-P-STAAL B.V.),
met de namen “HANEN WEI” en “OPA’S WEILAND”. Deze hekken hebben geen zijstukken (wielen).
Klik op de foto (bron Google street view) voor een vergroting
Object gegevens damhekken.
| kunstenaar | |
| naam | René Knip |
| geboortejaar | 1963 |
| geboorteplaats | |
| woonplaats | Riegeweg 9, 8749 TD Pingjum, Friesland |
| website | http://www.atelierreneknip.nl/ |
| object | |
| titel | Damhekken |
| onthulling / ingebruikneming | Project 2012 – Gagelweg: voorjaar 2012
Project 2016-2018 – Groot Wilnis-Vinkeveen: 12 september 2018 door drijvende kracht Dick Boogaard oud-burgemeester van Wilins en van De Ronde Venen en initiatiefnemer Joost Samson, biologische veenweide-boer. |
| budget / begroting / kosten | De Provincie Utrecht heeft een aanzienlijke bijdrage aan het hekkenproject verleend vanuit de Uitvoeringsverordening Agenda Vitaal Platteland. En dat daarnaast sponsoren ‘Johnson Wax, Stichting Ronde Venen Fonds en Rabobank Dichtbijfonds’ hebben bijgedragen. |
| formaat | Damhek “Vierkamp” is als voorbeeld opgemeten: Ruimte tussen de vier standpalen resp. 147b, 400b (is ruimte voor hek) en 150b, Hek: 380b x 110h . Eikenhoutenplanken 14,5h x 3d. |
| technieken | Lasersnijden (letters). |
| materialen | Staal, eikenhout |
| uitvoering | Dampalen en hekvleugels zijn geplaatst door aannemer Krijn Verbruggen en zn B.V. uit Vinkeveen.
Arbeid van de agrariërs; zelf in elkaar zetten en plaatsen van de hekken. |
| omschrijving | Karakteristieke streekeigen damhekken voorzien van de naam van het achtergelegen land. |
| locatie | |
| soort locatie | Langs wegen, kaden en zuwen in het open veenweidelandschap op het bovenland (het niet verveende land) |
| adres | Het gebied van Groot Wilnis-Vinkeveen in de gemeenten De Ronde Venen en Stichtse Vecht. |
| plaats | |
| opdrachtgever/opdracht | |
| opdrachtgever | Landschap Erfgoed Utrecht en Centrum voor Beeldende Kunst Utrecht (CBKU) |
| soort opdrachtgever | Overheid |
| soort opdracht | Kunstopdracht openbaar |
Downloads
Klik op onderstaande koppelingen om de pdf’s van de kaart en de tabel te downloaden, mogelijk gemaakt door de hartelijke medewerking en toestemming van mevrouw Maeike Pebesma, Senior projectleider Utrecht-West, Groot Wilnis-Vinkeveen, Marickenland-Oost en de Wilnisse Bovenlanden.
Plattegrond damhekken – versie 20 juli 2018
Toelichting damhekken – versie 20 juli 2018
Meer lezen…
De Proosdijkoerier, Jaargang 32, Nummer 1, Maart 2016, een uitgave van de Historische Vereniging Proostdijlanden ” Damhekken in het land van Bijleveld en Gagel” door Piet Buul (niet als digitale versie beschikbaar).
Onthulling damhekken op 12 september 2018
foto’s Henk Butink
Op woensdag 12 september 2018 vond de onthulling plaats met een huifkarrentocht en een nazit in Paviljoen Toren De Grote Sniep.
De heer Jaap Verkroost, voorzitter Gebiedscommissie Utrecht-West, spreekt de heren Joost Samson (initiatiefnemer) en Dick Boogaard (drijvende kracht) toe. Geheel rechts mevrouw Maeike Pebesma, projectleider.
De onthulling zelf bestond uit het bevestigen van het naambord op het hek van het Donkereindse Bos aan de Korenmolenweg door Dick Boogaard en Joost Samson.
Een toost door de heren Dick Boogaard, Joost Samson en Yourick Fokker. Fokker is de nieuwe eigenaar van het Donkereindse Bos. In een toelichting vertelde hij dat de naam naast die van de drijvende kracht Boogaard ook verwijst naar ‘boomgaard’. Als particulier wil hij namelijk van het Donkereindse Bos een openbare pluktuin maken met groenten en fruit. Zo wordt de naam op twee manieren passend.
De nazit vond plaats in Paviljoen-restaurant Toren de Grote Sniep, Veenkade 1, Wilnis.
De initiatienemer Joost Samson aan het woord. Links van hem leden van het provinciale project bureau. Rechts Joost Verkroost, voorzitter Gebiedscommissie Utrecht-West en wethouder Rein Kroon van De Ronde Venen. Linksvoor (op de rug) Dick Boogaard.
De agrotoeristische ondernemers (voor namen zie onder) ontvingen uit handen van wethouder Rein Kroon (rechts) een informatiebord. Dit bord zullen zij op hun bedrijf aanbrengen ter informatie van hun bezoekers.
Met dank aan:
De heer Floris Jansen van het provinciale Programmabureau Utrecht West voor zijn bijdrage aan deze pagina, september 2018.
Bijlage: lijst van de dam- en erfhekken aan de Gagelweg
Alle (oude) damhekken worden vermeld, ook die niet in dit kader vallen.
►►► Medio 2018 zijn nog niet alle damhekken geplaatst of ontbreekt de naam, de palen zijn wel geslagen.
Aanbevolen leesrichting van onderstaande tabel is van onder naar boven, van de Korenmolenweg naar de rotonde N212.
▼ Start rotonde Ir. Enschedeweg N212 / Gagelweg – Bovendijk richting Korenmolenweg – van west naar oost.Wandelknooppunt 84 |
|
Gagelweg zuidzijde |
Gagelweg noordzijde |
| ▼ | ▼ |
| Damhek niet in dit kader | |
| LAND VAN WIJNJE (hek ontbreekt) |
|
| NIEUW LAND | |
| OUDE BUITENSTE KAMP | |
| Nieuw damhek klaar- nog zonder naam | |
| Nieuw damhek klaar- nog zonder naam | |
| Inrit veestal van huisnummer 5 | |
| Inrit huisnummer 5 | |
| Nieuw damhek in aanbouw | VIERDE KAMP |
| Nieuw damhek in aanbouw | Damhek niet in dit kader |
| Nieuw damhek in aanbouw | Damhek niet in dit kader |
| OUDE KERKENLAND | EESTERKAMP |
| BIETENLAND | Inrit huisnummer 8 |
| Nieuw damhek in aanbouw
(nabij elektrahuisje) |
|
| KERKENLAND | DE LANGE HELFT |
| SCHURENKAMP | |
| Gemaal Gagelweg | |
| Nieuw damhek in aanbouw | |
| STUK VAN DE BIJLEVELD | JAAGPAD BIJLEVELD Aan het begin wandelroute “Bijleveld” Wandelknooppunt 46. Aan de andere kant van het pad – aan de Oudhuizerweg – staat een damhek met de naam BIJLEVELDPAD |
| STUK VOOR JAAP |
LUCTOR ET EMERGO Dubbel erfhek huisnummer 6 |
| STUK VAN DE BOOM | SCHAPENAKKER |
| GAGELZICHT Dubbel erfhek huisnummer 3 |
|
| Damhek in aanbouw | |
| GAGELSTUK | |
| OUDE MAAISTUK | |
| EGYPTE | EGYPTE |
| STUK NAAST JOOST | KORENLAND |
| ZIJSTUK | |
| 4-DE KAMP OVER DE WEG | |
| HOBBELLAND | DE OVERSTEEK |
| ‘T SPANT Dubbel erfhek huisnummer 1 |
BOSKAMP |
| BEGIN VAN DE WERELD Dubbel erfhek naar schuur bij huisnr. 1 |
OVERKANTJE |
| NICOLAND | Inrit huisnummer 4 |
| HAVERSTUK | – |
| DUBBELE WEER | BIO DENNY |
| BREDEWEER | BOUWKAMP |
| BARREVELD | PLANKENLAND |
▲
Gagelweg zuidzijde |
▲
Gagelweg noordzijde |
▲ Start Korenmolenweg naar rotonde N212 van oost naar westWandelknoopput 45 |
|