Gedenktafels (in de oorspronkelijke opstelling). De gedenktafels zijn gericht op het gemeentehuis. De symboliek hierachter is dat wij van de overheid bescherming en veiligheid mogen verwachten.
Het gedenkteken bestaat uit drie gelijkvormige objecten die lijken op lessenaars. Ze staan los van elkaar op het plein, zonder afscheiding, zoals straatmeubilair. De drie gedenktafels verwijzen elk naar een groep slachtoffers uit de voormalige gemeente De Ronde Venen: de vermoorde joden, de verzets- en de burgerslachtoffers. Hun namen zijn in het aluminium van de lessenaars gegoten. Op iedere lessenaar staat een tekst die speciaal verwijst naar de slachtoffers. De kijkrichting is naar de bestuursingang van het gemeentehuis om symbolisch uitdrukking te geven aan het idee dat van de overheid bescherming mag worden verwacht. Het werk verwijst tevens naar hedendaagse verschijnselen als racisme, discriminatie en vreemdelingenhaat.
In 2007 is het Raadhuisplein gereconstrueerd. De opstelling van de gedenktafels is daarbij gewijzigd. De opstelling is compacter geworden en is iets in oostelijke richting verschoven. Dit is gedaan om bij evenementen op het plein de gedenktafels wat meer buiten het gedrang te houden.
De beschrijving van de tafels vindt u onder de tabel op deze pagina. Klik daar op de onderstreepte naam voor meer informatie over de persoon.
De tekst op de tafel voor de slachtoffers uit het verzet:
“MAAR ONS VERZET IS NIET ALLEEN MOREEL GERECHTVAARDIGD
HET IS IN DE HUIDIGE OMSTANDIGHEDEN EEN MORELE PLICHT”
De teksten op de tafel voor de burgerslachtoffers:
DE MENSHEID MORST MET HAAR KINDEREN, en
“AAN DEN PROVINCIALE WEG NABIJ HET DORP IS EEN GOEDE
VADERLANDER ALS REPRESAILLEMAATREGEL DOODGESCHOTEN”
De tekst op de tafel voor de joodse slachtoffers:
MAAR ACH – IKZELF?…KEEK TOE EN HEB GEZWEGEN
Voor werkstuk of spreekbeurt
Soms kom je iets tegen dat lijkt op kunst. Deze drie gedenktafels bijvoorbeeld.
Ze zijn gemaakt door Arnoud Beerends.
De drie tafels staan verspreid over het plein. Misschien heb je er wel eens bij gestaan, alleen of met je ouders. Dan heb je gezien dat er verhalen op staan over mensen. Niet zomaar verhalen maar verhalen uit de Tweede Wereld Oorlog. Met die mensen is het niet goed afgelopen. Om te zorgen dat wij dat niet vergeten is dit werk gemaakt. Je kunt het wel als kunst bekijken maar dat is niet de bedoeling. Het verhaal is het belangrijkste.
Natuurlijk heeft de kunstenaar wel nagedacht over hoe de tafels eruit moesten zien. Probeer er maar eens iets op te zetten. Voel je ook dat het niet klopt, dat het eigenlijk niet goed is om te doen? Ieder tafel lijkt een spreekstoel. Maar dan één met een boek waar je niet in kunt bladeren. Die tekst moet wel heel belangrijk zijn.
Eerbetoon met bloemen op 4 mei 2020 – 75 jaar vrijheid
Klik op de foto’s voor een vergroting
Website kunstenaars: geen
Toelichting
De objecten zijn van een menselijke maat en drukken ingetogenheid en rust uit. Toch wordt het publiek op het plein uitgedaagd de teksten te lezen omdat het werk wel opvallend aanwezig is en om aandacht vraagt. De teksten verwijzen ook naar hedendaagse verschijnselen als racisme, discriminatie en vreemdelingenhaat. In deze tijd zijn de teksten nog steeds urgent en noodzakelijk. Drie plekken op het plein om stil te staan bij het verleden maar ook bij vandaag. De krachtige teksten van Martin van Amerongen – zonder pathos – zijn tijdloos en actueel.
Tekst en namen tafel verzetsslachtoffers:
MEDEBURGERS OMGEKOMEN IN HET VERZET
GERRIT VAN HEERINGEN 14 JULI 1885 – 7 JUNI 1944JAN JETTEN 9 JULI 1918 – 5 MEI 1945
JOOP DRIEHUIS 6 NOVEMBER 1901 – 5 MEI 1945
DIRK VAN VLIET 27 MAART 1921 – 5 MEI 1945
NIC. (Nicolaas) KROON 24 JUNI 1921 – 5 MEI 1945
PIET VAN BEEK 5 JANUARI 1920 – 5 MEI 1945
TOON SCHOCKMAN 20 FEBRUARI 1918 – 5 MEI 1945“MAAR ONS VERZET IS NIET ALLEEN MOREEL GERECHTVAARDIGD
HET IS IN DE HUIDIGE OMSTANDIGHEDEN EEN MORELE PLICHT”
Klik op de onderstreepte naam voor meer informatie over de persoon.
Eén naam ontbreekt, het is verzetsstrijder Jan Berkelaar die omkwam in een politiecel tijdens een bombardement. Hij werd in 2020 alsnog aan de Erelijst voor gevallenen 1940-1945 toegevoegd en werd op 4 mei 2021 de brug Herenweg/Baambrugse Zuwe de Jan Berkelaarbrug genoemd.
Merk op dat de verzetsslachtoffers, die op 5 mei 1945 vielen, apart – als een groep – zijn vermeld. Het zijn zes leden van de Binnenlandse Strijdkrachten uit Vinkeveen.
Tekst en namen tafel burgerslachtoffers:
MEDEBURGERS OMGEKOMEN DOOR HET OORLOGSGEWELD
DE MENSHEID MORST MET HAAR KINDEREN
COBUS TEN HAKEN 1 MEI 1919 – 11 MEI 1940
JOHAN BLOM 12 MAART 1914 – 15 MEI 1940
KEES ZAAL 10 JANUARI 1917 – 15 MEI 1941
HERMAN SCHOLTE 13 MAART 1917 – 5 AUGUSTUS 1945
MANUS SMIT 20 MEI 1924 – 27 MAART 1945“AAN DEN PROVINCIALE WEG NABIJ HET DORP IS EEN GOEDE VADERLANDER ALS REPRESAILLEMAATREGEL DOODGESCHOTEN”
\
KOOP PETERS 11 APRIL 1901 – 6 SEPTEMBER 1944′.
In het rijksarchief te Utrecht bevindt zich een notitie over Koop Peters in een map over ‘gefusilleerden en exercitieterreinen’ met de tekst ‘AAN DEN PROVINCIALE WEG NABIJ HET DORP IS EEN GOEDE VADERLANDER ALS REPRESAILLEMAATREGEL DOODGESCHOTEN’ (zo’n 75 jaar geleden opgeschreven). De heer Rouwenhorst vond de tekst bij zijn historische speurtocht en heeft deze voorgesteld voor de gedenktafel.
Klik op de onderstreepte naam voor meer informatie over de persoon.
Tekst en namen tafel Joodse slachtoffers:
JOODSE MEDEBURGERS WEGGEVOERD NAAR AUSCHWITZ
[Hebreeuwse tekst]HEIJMAN HEIJMANS 9 JULI 1875 – 5 FEBRUARI 1943
SALOMON HEIJMANS 7 OKTOBER 1877 – 5 FEBRUARI 1943
KAATJE HEIJMANS 13 AUGUSTUS 1881 – 5 FEBRUARI 1943MAAR ACH – IKZELF?… KEEK TOE EN HEB GEZWEGEN
Klik op de naam om naar het digitale Joods Monument te gaan. Schuif (scroll) op de pagina naar beneden voor meer informatie. De daar getoonde kaart is fout, past niet bij het getoonde adres.
Redactie Joods Museum over het gezin Heijman Heijmans (bron Johan Klijn)
Familie Heijman Heijmans (zelf niet op de foto) voor de woning aan Hofland te Mijdrecht. Links broer Salomon Heijmans met kinderen van zuster Esther Frank – Heijmans, het jongetje is Elias Frank en de zusjes weerszijden Hendrina Elly en Alida, daarnaast waarschijnlijk moeder Aaltje Isaak. Staande zuster Kaatje Heijmans en zittend in de stoel zuster Esther Frank – Heijmans. Bron: RHC Vecht en Venen, fotoarchief Mijdrecht, foto M1322
Op dit adres woonden twee broers en één zus, allen ongetrouwd. Ze woonden oorspronkelijk aan de Hofland 57 in Mijdrecht. De familie Heijmans had een slagerij waar boeren kwamen om hun vee te laten slachten. Op 12 september 1942 moest het gezin gedwongen naar Amsterdam verhuizen. Tot aan hun deportatie woonden zij in bij hun zus en zwager, Ester Frank-Heijmans en Izak Frank, in de Plantage Middenlaan 29 in Amsterdam. In Mijdrecht is op 4 mei 1995 een gedenkteken voor deze drie enige joodse inwoners van Mijdrecht onthuld.
Van dit huishouden of van een van de andere gezinsleden zijn ook JOKOS-dossiers (nummers 14543, 37710, 37711 ) aanwezig op het Gemeentearchief van Amsterdam. Voor inzage is toestemming nodig van de stichting Joods Maatschappelijk Werk.
Jan Rouwenhorst schreef:
Burgemeester I. Padmos moest – van hogerhand – de aanwezigheid van joden in de gemeente Mijdrecht doorgegeven aan de bezetter. De drie joodse inwoners moesten naar Amsterdam verhuizen en gingen daar inwonen bij het gezin van hun zus Ester en haar man Izak Frank. Op 26 januari 1943 zijn zij in Westerbork aangekomen en nog geen week later, op 2 februari 1943, werden ze op transport gesteld naar Auschwitz. Daar zijn ze – vanwege hun leeftijd – Heijman (67), Salomon (65) en Kaatje (61)] direct na aankomst op 5 februari 1943 de gaskamer ingedreven.
Achtergronden Gedenktafels
bron: onderzoek en brieven van mr. J.C.K. van Loo en drs. J. Rouwenhorst
De aanzet tot plaatsing van een gedenkteken voor drie inwoners van Mijdrecht die tijdens de oorlog zijn omgekomen in het concentratiekamp Auschwitz is uitgegaan van de heren Van Loo en Rouwenhorst. Zij hadden bij historisch onderzoek vastgesteld, dat de drie joodse inwoners uit Mijdrecht waren gedeporteerd en medio 1943 in Auschwitz waren vergast, zonder dat daaraan aandacht is geschonken. De drie oude mensen, twee broers en hun zus, zijn als het ware opgelost in het collectieve geheugen.
In overleg met de gemeente is vervolgens besloten alle slachtoffers uit de gemeente te memoreren, niet alleen van Mijdrecht maar allen uit inmiddels gevormde gemeente de Ronde Venen. Het betreft een zestal leden van de Binnenlandse Strijdkrachten die op 5 mei 1945 zijn gedood, drie militairen, een boerenarbeider, die de dag na Dolle Dinsdag ter afschrikking is vermoord, en de vader van de ondergedoken leider van het distributiekantoor (omdat er een grote hoeveelheid bonnen waren ontvreemd door de ondergrondse.
Mw Hella Haasse (schrijfster) werd op 23 september 1993 gevraagd om korte literaire teksten te maken. De gedachten gingen uit naar een aangrijpende tekst van hooguit enkele zinnen, die aanzetten tot nadenken over waarden als medemenselijkheid, gelijkwaardigheid, democratie, vrijheid, lijden en verwachting. Zij werd benaderd omdat zij zich – door haar betrokkenheid met Nederlands-Indië – heel goed kon inleven in de emoties van “vergeten zijn” en “niet vergeten mogen worden”. Uiteindelijk werd het Van Amerongen.
Aanvulling per 25 feb. 2020 van drs J. Rouwenhorst:
“Twee andere namen die ik geopperd heb, waren Jan Wolkers en Martin van Amerongen.
Wolkers, vanwege zijn Auschwitz-monument. Ten aanzien van hem rees enige bezorgdheid vanwege zijn expliciete teksten in zijn literaire publicaties, die in sommige kringen aanstoot gaven. Van Amerongen vond ik een geëngageerde schrijver, die zich goed kon verplaatsen in de problematiek van de oorlogsperiode. Ik las destijds met enige regelmaat De Groene Amsterdammer. Jan van Loo en ik zijn destijds nog bij hem thuis geweest om over de teksten op de gedenktafels te overleggen”.
Uit een brief van de gemeente aan de familie van de slachtoffers
“Het gedenkteken is geen vervanging van de bestaande monumenten in de kernen Mijdrecht, Vinkeveen en Wilnis. Wij zijn niet voornemens om de functie van deze monumenten, de herdenking van de slachtoffers uit de Tweede Wereldoorlog, te wijzigen.
… De verwijzing naar een groep oorlogsslachtoffers is slechts één aspect waaraan het gedenkteken refereert. Daarnaast verwijst het werk naar hedendaagse verschijnselen als racisme, discriminatie en vreemdelingenhaat”
… Hoewel het werk een eigen zelfstandig karakter draagt, staat het niet geïsoleerd of losstaand in de openbare ruimte. Het werk heeft een krachtige uitstraling en geeft een extra dimensie aan het plein.
…. Het gedenkteken is vervaardigd van gietaluminium, een materiaal dat in redelijke mate vandalismebestendig is. (Deze opmerking in de brief is n.a.l. van zorgen van de familie m.b.t. vandalisme).
In de brief valt de zorgvuldigheid op om de namen van de slachtoffers op de tafels correct weer te geven. De familie werd hierbij ingeschakeld. Een voorbeeld: oorspronkelijk was de naam Niek Kroon, maar de familie gaf de voorkeur aan Nic. of Nicolaas Kroon.
Column uit “Venen Exclusief” van juni 1995 door de “Vener”
De “Vener” beschrijft in deze column heel goed de interactie van de kunst met het alledaagse leven en hoe het kunstwerk zijn ‘werk’ kan doen.
….Rondom de eerste week van mei, herdachten we de ellende die de Duitse bezetter tijdens de oorlogsjaren heeft aangericht en vierden uitbundig feest. Voorafgaand aan het feest stonden, 4 mei, velen voor de oorlogsmonumenten en legden kransen en bloemen. Dat hebben we ook weer gehad, hebben velen onder ons gedacht. Schaf de herdenkingen maar af. Velen die de oorlog aan den lijve ondervonden zijn er inmiddels niet meer en de jeugd is bijna niet meer te interesseren om zich te verdiepen in de oorzaak van de dingen die zijn voorgevallen. Allemaal legitieme argumenten om net te doen of al onze neuzen bloeden en laten voorkomen of hetgeen is voorgevallen toch niet meer kan gebeuren. We leven nu, in vrijheid en wie doet ons wat.
Afgelopen zaterdag was het feest in Mijdrecht. Op het Raadhuisplein was er een geraniummarkt ingericht waar velen een bezoek aan brachten. Er gebeurt overigens veel op het Raadhuisplein. Er wordt getrouwd, in de zon gezeten, een biertje gedronken, tijdens festiviteiten wordt er muziek gemaakt, kortom het plein is inmiddels uitgegroeid toot een gezellig hart van Mijdrecht.
Er stond die dag ook een draaiorgel te spelen. Opgesteld tussen drie gedenktafels die herinneren aan de Rondeveners die destijds zijn weggevoerd of ter plaatse om het leven zijn gekomen. Voor het orgel stonden kinderen te dansen. Af en toe keken ze naar die tafels waarvan ze de tekst wel of niet al kunnen lezen. Sommige kinderen liepen naar de tafels toe en aaiden over het metaal dat door de zonnewarmte prettig aanvoelde. Stelden vragen aan hun ouders die uitlegden wat de teksten op de tafels betekenen.
Ik weet niet of de initiatiefnemers vooraf hadden bedacht dat dit soort situaties zouden ontstaan. Bij herdenkingsmonumenten heerst over het algemeen een serene rust maar voor de drie tafels op het Mijdrechtse Raadhuisplein gaat dit zeker niet op. Ze staan midden in het leven van alledag en maken ook deel uit van festiviteiten die van tijd tot tijd worden georganiseerd. Zij maken op hun manier duidelijk dat er ruim vijftig jaar geleden hier veel ellende is geschied. Laat de kinderen maar leunend op een van de tafels, genieten van draaiorgelmuziek. Plezier en verdriet horen immers bij het leven.